Türkiye dünyanın en önemli madenleri arasında bulunan bor konusundaki ilk ciddi atılımını bugün Balıkesir Bandırma’da yapımı tamamlanan Bor karbür fabrikasının açılışı ile gerçekleştirecek. Bor madenini halen ağırlıklı olarak hammadde şeklinde dünyaya pazarlayan Türkiye bazı küçük çaplı asit fabrikalarından öteye gitmeyen işletmelerle yetiniyordu.
Birçok teknolojik ürünün olmazsa olmazı durumunda bulunan bor madeni sanayi sektörünün tuzu konumundadır. Uzay teknolojilerinden deterjan sanayine kadar birçok sektörde kullanılan bor madeni ilk defa bor karbür haline getirilerek değeri 10 bin kat daha artırılarak doğrudan ürün haline getiriliyor.
Bor madeninin dünyadaki rezervinin %75’i Türkiye’de bulunuyor. Dünyada sanayi ve teknoloji sektörünün ihtiyacı olan bor cevherinin aynı orandaki satışını Türkiye gerçekleştiriyor. Fakat dünyada bor cevherini ürün ve ara ürün haline getirerek en az değerlendiren ülkede ne yazık ki Türkiye’dir.
AK Partinin iktidara gelmesinin ardından bu alanda teknolojilerin gelişmesi ve katma değerinin artırılması için Bor Araştırma Enstitüsü kuruldu. Enstitünün ilk dönemlerinde çok farklı çalışmalar destekler sağlanarak buluşlara imzalar atılsa da ilerleyen zamanda bürokrasinin çarklarına kurban bir kurum haline döndü. Başlatılan çalışmaların neredeyse tamamı akamete uğrayarak ülke ekonomisine kazandırılamadı.
Bugün Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Balıkesir Bandırma’da Türkiye’nin ilk ileri teknoloji ürünü olacak bor karbür fabrikasını açılacak. Böylelikle Türkiye halen ağırlıklı ham ihraç edilen bor madeni katma değeri çok yüksek bir ürüne dönüştürmüş olacak.
Arama motorlarına bakılacak olursa “Bor karbür, çok sert bir bor-karbon seramik ve kovalent malzemedir. Madde tank zırhı, kurşungeçirmez yelekler, motor sabotaj tozlarının içinde olduğu çok sayıda endüstriyel uygulama alanına sahiptir” bilgilerine ulaşırsınız. Halen farklı saflıktaki bor cevherini tonu 200-400 dolar arasında satan Türkiye bor karbür üretimi ile değerini resmi rakamlara göre %300 bazı hesaplamalara göre ise %10 bin artırmış oluyor.
Bu tesis aslında başlangıçtır. Bor teknolojileri konusunda Türkiye’nin daha çok yol alması gerekiyor. Çünkü bor teknolojilerini geliştirecek çok az sayıda teknik bilgiye sahip mühendis bulunuyor. Ara eleman ve tekniker ise neredeyse hiç yok. Etimaden işletmelerinde ise sadece madenci statüsünde çalışanlar bulunuyor. Uzmanlaşacak bir stratejinden uzak.
Etimaden ne hikmetse bünyesindeki bütün mühendisleri aktif kullanmak yerine Genel Müdürlük bünyesinde idari işlerde uzman, şube müdürü, daire başkanı gibi idari işlerde harcıyor.
Türkiye bugün bor cevherini ham satmak yerine 40’a yakın türeve sahip alanda özel işletmelere teşvikler ile pek ala geliştirebilir. Bugün üç önemli bor beldesi bulunuyor. Balıkesir Bigadiç, Kütahya Emek ve Eskişehir Kırka’da üç ayrı “Bor Sanayi İhtisas Kampüsleri “ kurarak bu kampüslerde 40’a yakın ara veya mamul üretim yapacak işletmeleri teşvik etmelidir. Bunu yaparken söz konusu beldelerdeki gençlerin uzmanlaşacağı “Bor teknoloji Meslek Okulları” ile söz konusu işletmelerin ara eleman ve teknik eleman ihtiyaçlarını karşılayacak hazırlıklara hemen başlayabilir.
Bu konuda 2006’dan bu yana “Bor Sanayi İhtisas Kampüsleri” projesinin taslağı üzerine kafa yoruyorum. Ciddiye alıp destek olan kurum bulamadım. Öyle görülüyor ki kamu zihniyeti ile bor teknoloji sektörünü geliştirmek imkânsız. Bu nedenle özel sektör teşvik edilmelidir.
Bu vesile ile Bandırma’da açılacak olan Bor Karbür Fabrikası ülkemize hayırlı olsun. Peşinden inşallah borhidrür alanında ve yakıt pilleri konusunda adımlar atılır.
Kalın sağlıcakla..